de molen van 's-Gravenzande

Restauraties

• 2015 's-Gravenzande As steken
• 2014 Restauratie stelling 's-Gravenzande
• 2012 's-Gravenzande roeden uithalen
• 2012 Roeden 's Gravenzande
• 2002 Restauratie korenmolen van 's gravenzande

Reeds in 1318 kende de stad s-Gravenzande 2 korenmolens: “De Voormolen”, die in de omgeving van het huidige zuidwind heeft gestaan en in de tijd van de reformatie werd verwoest en “De Achtermolen”, die al in 1270 bestond en gelegen was aan het einde van de huidige Molenstraat. In de vorige eeuw heette een opvolger van deze laatste molen “De Fortuin”. Deze brandde in 1879 af, toen de molenaar bezig was met het smeren van het gangwerk met bijenwas. Deze molen werd niet meer herbouwd. Mogelijk werd hierna, om toch te kunnen malen, het maalderijgebouwtje aan de Naaldwijkse weg gesticht, waarin een stoommachine lag die twee koppels stenen aan kon drijven. De molenaar was Luiendijk en daarvoor was een zekere Schuddebeurs eigenaar. In 1903 kocht de vanuit Sliedrecht afkomstige Nijs Maat, de opa van de laatste eigenaar Nijs Maat, de stoommaalderij aan. in 1908 werd vergunning aangevraagd voor het bouwen van een “windbaliemolen” naast de bestaande maalderij. Voor molenbegrippen is de molen dus nog niet erg oud. Geheel in het teken van deze tijd, gebruikte men hiervoor geen nieuwe molen, maar een tweede hands houten achtkante molen. Deze molen was oorspronkelijk een poldermolen van de polder “Kerk en Zanen” te Alphen aan de Rijn, die daar in 1869 gebouwd was en door stoombemaling overbodig geworden. Nijs Maat liet de molen hier plaatsen op een nieuw gemetselde achtkante, ruim zes meter hoge stenen onderbouw. De molen werd ingericht als korenmolen met drie koppels stenen, twee zgn. “mestingstenen” om veevoer te kunnen malen en een voor tarwemeel. Op 4 februari 1909 was de molen maalvaardig, want op het zware spoorwiel staat met potlood geschreven: “De eerste steen gebild den 4 de februari 1909 door L.H. Degenhart van Wateringen”. Deze was destijds molenaarsknecht bij David Hoek op de korenmolen “Windlust” in Wateringen en stond bekend als een zeer kundig scherper van molenstenen. Toen de molen eenmaal maalvaardig was, is men zoveel mogelijk met de wind gaan malen. De bouwprijs van f 6000,- was dan ook binnen vijf jaar terug verdiend.
Zo verrees dus “de molen van Maat”, zoals hij door de plaatselijke bevolking werd genoemd. Nijs Maat maalde veelal in de maalderij en de molenaarsknecht Piet Verhagen maalde met de molen. In de maalderij was inmiddels in 1915 de stoommachine vervangen door een oliemotor, die twee koppels mestingsstenen kon aandrijven. Aanvankelijk werd het lijf met zinken golfplaten bekleed. Dit beviel niet, waarna er een leien bedekking werd aangebracht, iets wat maar zelden bij molens voorkwam. In de Tweede Wereldoorlog werd in werd in de molen een mengketel bijgeplaatst, die aanvankelijk door de wind en later door een elektromotor werd aangedreven. Later werd één van de koppels voerstenen ingericht als een elektrisch gedreven tarwekoppel en de andere verdween geheel om plaats te maken voor een graansilo. Met het overgebleven windgedreven koppel tarwestenen, bleef de molen nog in bedrijf tot half zestiger jaren. Toen kwam de molen stil te staan en raakte in verval. Het duurde tot 1977 eer de molen uitwendig gerestaureerd werd. Het molenlijf werd flink onderhanden genomen, er kwam een nieuwe balie en een nieuw wiekenkruis uitgerust met het systeem Fauël. Zo kwam de molen weer regelmatig in bedrijf tot 1989. Uitwendig was de molen piekfijn in orde, doch inwendig begon er steeds meer aan te mankeren. Om die reden kon er vanaf die tijd ook niet meer met de wind gemalen worden. Thans is de molen eigendom van stichting de s-Gravenzande Korenmolen en is de molen in 2002 weer geheel maalvaardig gerestaureerd zodat dit belangrijke cultuurhistorische monument voor s-Gravenzande bewaard zal blijven voor de toekomst. In 2012 heeft met het in slechte staat verkerende wiekenkruis weer vervangen. Er zitten nu gelaste en verzinkte deelbare roeden van de firma Vaags uit Aalten in. Door een ongeval op 6 februari 2014 is het wiekenkruis met deelbare roeden verloren gegaan. Hierna zijn ondeelbare roeden terug geplaatst.